Nhạc cụ dân tộc Sáo mèo

Sáo mèo nhạc cụ dân tộc mang đâm âm thanh rừng núi. Bài viết sẽ nói rõ về xuất xứ, cấu tạo, đặc điểm, cách chơi, chỗ mua bán sáo mèo

Sáo mèo có xuất xứ từ dân tộc H’mông, miền Bắc Việt Nam.

Cấu tạo của sáo mèo

Bao gồm:

– Hộp cộng hưởng: là ống nứa, trúc, có các lỗ bấm, lỗ định âm

– Lưỡi gà được gắn vào lỗ thổi và nó tạo nên âm cơ bản của tiếng sáo. Lưỡi gà có cấu tạo khá giống với cái lưỡi gà, có khả năng dao động và được làm bằng đồng, nên nó còn có tên gọi khác là lam đồng.

– Các nút chặn ở 2 đầu hộp cộng hưởng

Nguyên tắc phát ra âm thanh của sáo mèo:

– Khi thổi, lực hơi từ bụng lên miệng và đẩy vào lưỡi gà làm lưỡi gà rung lên (dao động). Dao động được truyền trong lòng hộp cộng hưởng và hơi được thoát ra từ lỗ định âm và các lỗ bấm không được bấm lại và phát ra âm thanh. Cao độ của âm thanh phát ra phụ thuộc vào vị trí, kích thước các lỗ bấm, lỗ định âm, ống cộng hưởng và lam đồng với một nguyên tắc khá phức tạp. Nói một cách đơn giản thì lam đồng có nhiệm vụ phát âm, và hộp cộng hưởng có nhiệm vụ định âm và tăng cường độ âm.

Âm sắc của sáo mèo: Sáo mèo có âm sắc vừa sâu, vừa khàn, vừa réo rắt, vừa vang, … Cái này rất khó diển tả bằng từ ngữ, mọi người xem video thổi sáo mèo là sẽ nghe được âm sắc đặc trưng của nó, một loại âm sắc mà nghe là có thể nhận ra được.

Các loại sáo mèo:

– Sáo mèo cũng như sáo ngang, được chia thành nhiều tone sáo khác nhau như: đô, rê, mi, fa, sol, …

– Mỗi tone sáo mèo lại thường có một cặp gồm mèo nam và mèo nữ. Mèo nam được làm bằng ống trúc nứa to hơn, âm trầm ấm hơn, mèo nữ thì ngược lại. Về cao độ, mèo nữ có cao độ cao hơn mèo nam 1 quảng 8. Mèo nam, mèo nữ cũng giống như một cặp nam nữ vậy.

– Sáo mèo cũng có thể chia thành các loại như: sáo mèo Việt, sáo mèo Tàu, sáo mèo hệ H’mông, sáo mèo hệ cải tiến 9 lỗ, …

– Sáo mèo kép:

Thực tế thì sáo mèo Tàu hay Việt đều có âm vực hẹp so với nhiều nhạc cụ khác, nên số lượng bài chơi được khá ít. Có nhiều nghệ nhân đã chế thêm cho sáo mèo nốt mi2, fa2 (theo hệ Tàu) nhưng vẫn có nhiều hạn chế. Thế nên người ta mới chế tạo ra sáo mèo kép tàu với 1 thanh tone F và 1 thanh Bb, hoặc G và C,… nhiều cặp khác nữa với nguyên tắc là như sau:

Trên thanh F sẽ có các nốt: là đô rê mi fa sol la (la# si) do2 re2, thanh Bb sẽ có các nốt re fa sol la la#2 do2 re2 (re2# mi2) fa2 sol2. Vậy là nó đã lên được đến nốt sol2 và có thể chơi được thêm rất nhiều bài nữa. Mọi người có thể tìm nghe các bản cover bằng mèo kép trên mạng.

Còn mèo kép Việt thì chỉ là 2 cây mèo nam nữ gắn với nhau, thuận lợi khi lên xuống 1 quảng 8 trong một số tác phẩm để tạo phong cách riêng, hoặc bè cho nhau, thổi đối nhau, …

Hệ bấm, thang âm trên sáo mèo:

– Sáo mèo H’mông ngày xưa thường có 2 -4 lỗ bấm, loại cải tiến có 8 lỗ bấm.

Các tác phẩm cho sáo mèo:

xuân về bản mèo (Tiến Vượng), hẹn hò (Đinh Thìn), gọi trăng về bản (Nguyễn Chín), xuống chợ (Kim Vĩnh), lời ru bên suối (Xuân Oanh _Đức Liên), đêm trăng bản mèo (Kim Vĩnh), trăng treo đỉnh núi (Tiến Vượng) , …

Như thế nào là một cây sáo mèo tốt, hay.

Sáo mèo ngoài độ chuẩn âm, màu âm ra thì lam đồng (lưỡi gà) cũng rất quan trọng. Cây sáo mèo tốt được làm từ một ống trúc (hoặc nguyên liệu khác như nhựa cao cấp, gỗ, …) đạt chuẩn cùng một hệ lỗ bấm chuẩn. Lam đồng phải làm bằng loại đồng có độ đàn hồi cao nhưng không qua giòn, và tấc nhiên là được mài đúng cách. Nó phải đảm bảo căng nốt đố (theo hệ tàu là rế, nốt mở tất cả các lỗ bấm), về được nốt sòn (tên mèo Tàu là nốt là, nốt bịt cả thổi nhẹ), các nốt không được quá khàn tiếng (đặc biệt là do1, nốt bịt cả thổi mạnh). Âm sắc do chính người mua cảm nhận. Ngoài ra, miệng thổi cũng làm sao cho nó dể đặt môi.

Để tập chơi sáo bầu, sáo mèo các bạn có thể xem tại bài viết hướng dẫn thổi sáo mèo trên website này trong chuyên mục học thổi sáo

Sáo mèo tại shop Lãng Tử Sáo

Sáo mèo được bán tại shop bao gồm sáo mèo Việt, sáo mèo Tàu, Sáo mèo nam, nữ, đủ các loại, hỗ trợ cho hầu hết mọi khách hàng. Mua sáo mèo tại shop, các bạn sẽ được đảm bảo về độ chuẩn âm, giá tốt, âm từ chuẩn đến hay, hình thức từ tương đối đến đẹp.

NHỚ ĐỂ LẠI GÓP Ý Ở PHẦN BÌNH LUẬN!

Mình rất vui khi các bạn đã đọc bài viết này!